دگردیسی بن‌مایه‌ی «خضر» در ادب روایی فارسی

author

Abstract:

    چکیده برخی مفاهیم به سبب ورود در حوزه‌­های مختلف تاریخ، دین، اسطوره و ... و به دلیل گره ­خوردگی با تخیّل، عاطفه، شعر و ادبیات چنان توسّعی یافته که قالب معانیِ قاموسی را در هم شکسته و به نمادهای شعری یا بن­مایه­‌های داستانی بدل ­شده­اند. یکی از این گونه مفاهیم، «خِضر» یا «خَضِر» است که نه تنها بن‌­مایه­‌ای پربسامد و معنی­‌آفرین بوده که به دلیل برخورداری از خصلت شناوری معنایی و انعطاف مفهومی، دچار دگردیسی شده، کارکردهای متعدد و گاه متناقضی یافته ­است. او که در آغاز ظهور، صاحب علم حقیقت و شناسای آب حیات است، در ادامه­‌ی سیر تکاملی خویش سر از عوالم عجایب عالم بر­می­‌آورد، سپس با ورود به حوزه­ی تصوّف، راهبر سالکان طریقت می­‌شود؛ گاه آرزوهای مادی آنان را برآورده می‌­سازد و در همین حوزه، حتی به راهزن طریقت بدل می­شود. در وهله‌­ی دیگر با ورود در فرهنگ عامه، نقش برآورنده­ی حاجات را ایفا می‌کند؛ شاه ­نشان می­شود و گاه دست ظالمان را کوتاه می­کند و در نهایت، در دوره­ی مدرنیسم در عرصه‌­ی ذهنیّت عامه پای می­‌نهد و همچنان در ناخودآگاه ضمیر آنان، به حیات نامحسوس خود ادامه می‌­دهد. از این منظر، خضر در ادب روایی فارسی از قالب صرف دینی و مقدس خود بیرون آمده، وجهی اسطوره‌­ای، کهن ­الگویی، معرفت­‌شناختی و در مواردی نقش اجتماعی یافته­­‌است. این نوشتار قصد دارد تا چند و چون این دگردیسی را با رویکردی ساختارگرایانه و با گوشه­‌ی چشمی به مطالعات تاریخی و داستانی مورد واکاوی قرار دهد.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

انواع روایی سنتی در ادب فارسی

ادبیات داستانی ایران بسیار گسترده و پربار است ‘ می توان در آن گونه های مختلف روایت را دید وهر یک از آنها را نیز لذت بخش یافت. بخش بزرگی از این داستانها را داستانهای سنتی تشکیل می دهد که با وجود گستردگی وتنوع زیاد‘ هنوزبه طور جدی گامی برای طبقه بندی آنها برداشته نشده است. کارهای انجام شده در این باره که در این جستار به آنها هم اشاره کرده ایم هنوز در مراحل ابتدایی است. این مبحث طبقه بندی داستا نه...

full text

تمثیل روایی و انواع آن در ادب فارسی

چکیدهتمثیل یکی از مهم‌ترین انواع ادبی است که جایگاه والایی را در ادبیات فارسی به خود اختصاص داده است. مثل، مثال و تمثیل در ادب فارسی به تبعیت از زبان عربی اغلب به جای یکدیگر به کار رفته‌اند و هر یک نامی جدا و خاص خود را ندارند از این رو با پیچیدگی و گره‌خوردگی خاصی در ادب فارسی رو به‌رو هستند. تمثیل را در ادب فارسی از حیث ساختار می توان در دو بخش تمثیل توصیفی(تمثیل کوتاه) که از یک یا چند جمله ف...

full text

انواع روایی سنتی در ادب فارسی

ادبیات داستانی ایران بسیار گسترده و پربار است ‘ می توان در آن گونه های مختلف روایت را دید وهر یک از آنها را نیز لذت بخش یافت. بخش بزرگی از این داستانها را داستانهای سنتی تشکیل می دهد که با وجود گستردگی وتنوع زیاد‘ هنوزبه طور جدی گامی برای طبقه بندی آنها برداشته نشده است. کارهای انجام شده در این باره که در این جستار به آنها هم اشاره کرده ایم هنوز در مراحل ابتدایی است. این مبحث طبقه بندی داستا نه...

full text

تمثیل روایی و انواع آن در ادب فارسی

چکیدهتمثیل یکی از مهم ترین انواع ادبی است که جایگاه والایی را در ادبیات فارسی به خود اختصاص داده است. مثل، مثال و تمثیل در ادب فارسی به تبعیت از زبان عربی اغلب به جای یکدیگر به کار رفته اند و هر یک نامی جدا و خاص خود را ندارند از این رو با پیچیدگی و گره خوردگی خاصی در ادب فارسی رو به رو هستند. تمثیل را در ادب فارسی از حیث ساختار می توان در دو بخش تمثیل توصیفی(تمثیل کوتاه) که از یک یا چند جمله ف...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 1  issue None

pages  23- 5

publication date 2015-12

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Keywords

No Keywords

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023